Türkiye’deki Suriye’li Sığınmacılarla İlgili Doküman Analizi

Türkiye’deki Suriye’li Sığınmacılarla İlgili Doküman Analizi

Hande Bahadır1,2; Bahar Taymaz1,3; Ayla Açıkgöz1,2;  Ceyda Şahan1,2; Yasemin Ülken1,4;

Bülent Kılıç1,2;  Sibel Sakarya1,5

1 HASUDER Medikal Antropoloji ve Sosyoloji Çalışma Grubu

2 Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD

3 Yeditepe Üniversitesi, Antropoloji Bölümü

4 İzmir İl Sağlık Müdürlüğü

5 Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD

Giriş: Türkiye 2011 yılı Mart ayından beri Suriyeli sığınmacılara açık kapı politikası uygulamakta, bu nedenle öncelikle sınır iller ve büyük kentler olmak üzere ülkemizdeki Suriyeli nüfus hızla artmaktadır. Çalışmanın amacı Türkiye’deki Suriyeli sığınmacılar hakkında durum saptaması yapmak, sonraki çalışmalar için gereksinim alanlarını saptamaktır.

Yöntem: Doküman analizinin kullanıldığı kalitatif tipteki bu çalışma, Haziran-Ağustos 2014 tarihleri arasında yürütülmüştür. Literatür taraması yapılarak Türkiye’de konu hakkında 2011-2014 arasında yayınlanmış olan raporlara, araştırmalara ve makalelere ulaşılmıştır. Bu yayınlar arasından analize alınmasına karar verilen 12 doküman yapılandırılmış bir doküman analizi rehberi eşliğinde değerlendirilmiştir. Rehberde yer alan başlıklara göre, dokümanların tanımlayıcı özellikleri, hazırlanma gerekçeleri, sığınmacılarla ilgili ulusal ve uluslararası mevzuat, sorumlu kurumlar, sığınmacıların sayı ve dağılımını ilişkin bulgular, temel sorunlar (nüfus, ekonomik, dil, güvenlik ve şiddet, sağlığa erişim, hastalıklar vb.), gelecek öngörüleri, öncelikli sorunlar, çözüm önerileri, stratejiler ve raporlarda eksik bırakılan konular incelenmiştir.

Bulgular: Dokümanların 8’i Sivil Toplum Kuruluşları, 2’si Türkiye Cumhuriyeti (TC) kurumları ve 2’si uluslararası kurumlar tarafından hazırlanmıştır. Dokümanların 5’i araştırma raporudur. Dokümanların 9’u, kamplarda ya da kamp dışında yaşayan Suriye’li sığınmacıların yaşam koşullarıyla ilgiliyken, 3’ü Türkiye’nin Suriye sınırında yer alan ve savaştan etkilenen şehirlerde yaşayan TC vatandaşlarının durumlarını değerlendirmektedir. Dokümanlarda Suriye’den gelen kişiler için “sığınmacı”, “misafir”, “mülteci” terimleri kullanılmıştır. Dokümanların tümünde sığınmacıların gereksinimlerinin TC kurumları tarafından karşılanması gerektiği fikri hakimdir. Sığınmacıların % 36’sı kamplarda yaşamaktadır; %75’i kadın ve çocuktur; kamp dışında yaşayanların koşulları daha ağırdır. Kamplarda yaşayan sığınmacılarla ilgili aşağı yukarı benzer rakamlar verilmekle birlikte, kamp dışında yaşayanlarla ilgili çok net rakamlara ulaşılamamaktadır. 2014 sonunda sığınmacı sayısının bir milyona ulaşacağı, kamp dışında yaşayanların %20’sinin hassas gruplar ve yardıma gereksinimi olan kişilerden olacağı vurgulanmakta, Türkiye’nin sığınmacılara olan sosyo-ekonomik sorumluluklarının artacağı öngörülmektedir. Yaşanan sorunlar şu başlıklar altında değerlendirilmiştir: kayıt altına alınmayan nüfusun büyük, hareketli ve değişken olması, gıda, barınma gibi temel gereksinimlerin karşılanamaması, enfeksiyon hastalıkları, ruh sağlığı sorunları, sağlık hizmetlerinin yetersiz kalması, ekonomik faaliyetlerle ilgili sorunlar, ucuz işgücü sorunu, güvenlik sorunları, toplumda artan gerginlik ve şiddet, ayrımcılık ve stigmatizasyon, kadına yönelik şiddet. Toplumda sığınmacılara karşı sergilenen tutum da üç başlık altında özetlenmiştir: dayanışma, mağdur anlayışı ile yardım ve ayrımcılık.  Raporlarda genel olarak dezavantajlı grupların sorunlarına ve sığınmacıların görüşlerine yeterince yer verilmemiştir. Görüşülen yetkililerin tamamı erkektir ve kadınların deneyimleriyle ilgili hiçbir veri bulunmamaktadır. İnceleme yapılan bölge ile ilgili genel bir değerlendirme yapılmadığı

için bazı raporlar belli bir bağlama oturmamaktadır. Bazı dokümanların taraflı olduğu düşünülmüştür. Niteliksel çalışmaların metodolojileri yeterince açık değildir.

Sonuç: Analiz edilen dokümanlar sonucunda Türkiye’deki Suriyeli göçmenlerle ilgili genel bir bilgi elde edilmesine karşın, dezavantajlı grupların yeterince tartışılmadığı saptanmıştır. Sağlıkla ilgili olarak akut sağlık sorunları ve bulaşıcı hastalıklar dışında özellikle bulaşıcı olmayan hastalıklar ve kronik sağlık sorunları değerlendirilmelidir. Bu iki konu öncelikli inceleme alanları olmalıdır.

Anahtar Kelimeler: dış göç, sığınmacı, Suriye

Ek- Türkiye’deki Suriye’li Mülteciler Doküman Listesi (Temmuz 2014)

1. 1.      United Nations (2014) 2014 Syria Regional Response Plan Turkey, 10 Haziran 2014.  76 sayfa.

İnternet Erişilme Adresi: http://www.unhcr.org/syriarrp6/

1. 2.      United Nations (2013) Turkey Response Plan (in: Syria Regional Response Plan, 2013, pp.211-250). 48 sayfa.

İnternet Erişilme Adresi: http://unhcr.org/51b0a56d6.html

1. 3.      Türk Tabipleri Birliği (2014) Suriyeli Sığınmacılar ve Sağlık Hizmetleri Raporu. TTB Sağlık ve Politika Çalışma Grubu ve TTB Halk Sağlığı Kolu. Türk Tabipleri Birliği Yayınları, Ankara, Türkiye. 153 sayfa.
2. 4.      Türk Tabipleri Birliği (2013) Suriye İç Savaşı’nın Hatay İline Etkileri. Füsun Sayek TTB Raporları/Kitapları-2013, Türk Tabipleri Birliği, Ankara, Türkiye. 177 sayfa.
3. 5.      AFAD (2013) Türkiye’deki Suriyeli Sığınmacılar, 2013 Saha Araştırması Sonuçları. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Ankara, Türkiye. 62 sayfa.

İnternet Erişilme Adresi: https://www.afad.gov.tr/Dokuman/TR/60-2013123015491-syrian-refugees-in-turkey-2013_baski_30.12.2013_tr.pdf

1. 6.      MAZLUMDER (2013) Türkiye’de Suriyeli mülteciler-İstanbul Örneği- Tespitler, İhtiyaçlar ve Öneriler. Hazırlayanlar: Yılmaz H, Babacan A, Caner İ, Erincik Z, Bayrak Z. İnsan Hakları ve Mazlumlar İçin Dayanışma Derneği İstanbul Şubesi, İstanbul, Türkiye. 20 sayfa.
2. 7.      MAZLUMDER (2014) Kamp Dışında Yaşayan Suriyeli Kadın Sığınmacılar Raporu. Hazırlayanlar: Hazırlayanlar: MAZLUMDER kadın Çalışma Grubu, Ankara, Türkiye. 51 sayfa.
3. 8.      Barış Derneği (2013) Suriye Halkına Karşı İşlenen Savaş Suçları, Barış Deneği ve Adalet için Hukukçular Raporu,  39 sayfa.

İnternet Erişilme Adresi: http://www.barisdernegi.org/tr/sonuc-deklarasyonu

1. 9.      Göç Edenler Sosyal Yardımlaşma ve Kültür Derneği&Eşit Haklar İçin İzleme Derneği (2013) Göz Ardı Edilenler İstanbul’da Yaşayan Suriyeli Sığınmacılar. İstanbul, Türkiye. 31 sayfa.
2. 10.  Türkiye İnsan Hakları Derneği (2013) Rojava’da Yaşanan Savaş ve Savaştan Etkilenen Ceylanpınar Halkının Yaşadığı Mağduriyete İlişkin Araştirma & İnceleme Raporu, Ankara, Türkiye. 13 sayfa.

İnternet Erişilme Adresi: http://www.ihd.org.tr/index.php/raporlar-mainmenu-86/el-raporlar-mainmenu-90/2696-rojavada-yaanan-sava-ve-savatan-etklenen-ceylanpinar-halkinin-yaadii-maduryete-lkn-aratirma-a-nceleme-raporu.html

1. 11.  Türkiye İnsan Hakları Derneği (2013) Suriye’de Yaşanan Çatışmalı Süreç İle Bunun Neticesinde Yaşanan Göçün Hatay’da Halk Üzerindeki Yansımaları İle İlgili Araştırma-İnceleme Raporu, Ankara, Türkiye. 14 sayfa.

İnternet Erişilme Adresi: http://www.ihd.org.tr/index.php/raporlar-mainmenu-86/el-raporlar-mainmenu-90/2640-suryede-yaanan-catimali-suerec-le-bunun-netcesnde-yaanan-goecuen-hatayda-halk-uezerndek-yansimalari-le-lgl-aratirma-nceleme-raporu.html

1. 12.  TBMM (2012) Ülkemize Sığınan Suriye Vatandaşlarının Barındıkları Çadırkentler Hakkında İnceleme Raporu. Türkiye Büyük Millet Meclisi İnsan Hakları İnceleme Komisyonu, Ankara, Türkiye. 16 sayfa