Uzmanlık Tez Özetleri Mart 2015
Bu bölümde tez danışmanlığını Prof. Dr. Ferdi TANIR’ın üstlendiği , Uzm. Dr. Ramazan Azim OKYAY tarafından yapılan Adana ilinde faaliyet gösteren 15-65 yaş yerleşik tarım çalışanları ve mevsimlik tarım işçilerinin alındığı tarım çalışanlarının sosyo-demografik özelliklerinin tanımlandığı, sağlık sorunlarının ve sağlık hizmetine erişim durumlarının belirlendiği ve hizmet sunum modellerinin önerildiği uzmanlık tezini duyuruyoruz.
Adana İli Tarım Çalışanlarının Sağlık Sorunlarının ve Sağlık Hizmetinden Yararlanma Durumlarının Saptanması ile Sağlık Sunum Model(ler)inin Önerilmesi Araştırması
Uzmanlık Tezi
Uzm. Dr. Ramazan Azim OKYAY
Tez Danışmanı
Prof. Dr. Ferdi TANIR
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi
Halk Sağlığı Anabilim Dalı
2014
Giriş ve Amaç: Tarım çalışanlarında özellikle de mevsimlik-gezici tarım işçilerinde; bulaşıcı hastalıklar ve parazitozlar, konut ve su hijyeni ile ilgili sorunlar, iş kazaları ve meslek hastalıkları, eğitim düzeyinin düşük olması, yoksulluk, sosyal güvencenin olmayışı ve sağlık sistemine erişimde yaşanan problemler, önemli bir halk sağlığı sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tez araştırmasının amacı; Adana ilinde tarım çalışanlarının sosyo-demografik özelliklerinin tanımlanması, sağlık sorunlarının ve sağlık hizmetine erişim durumlarının araştırılması ve elde edilen bulgular ışığında mevcut sağlık sistemine uygun olarak, tarım çalışanlarına yönelik sağlık hizmet model(ler)inin önerilmesidir.
Gereç ve Yöntem: Bu araştırma Adana ilinde faaliyet gösteren 15-65 yaş yerleşik tarım çalışanları (YTÇ) ve mevsimlik tarım işçilerinde (MTİ) yapılan tanımlayıcı bir çalışmadır. 2012 yılında Mevsimlik Gezici Tarım İşçilerinin Çalışma ve Sosyal Hayatlarının İyileştirilmesi Projesi (METİP) kapsamında, MTİ’ye altyapı hizmetleri ve eğitimler verilen 53 bölgeden %50’sine ulaşılması hedeflenmiştir. Ceyhan’dan 2, Yüreğir’den 8, Seyhan’dan 7, Karataş’tan 8 ve Yumurtalık’tan 3 olmak üzere; toplam 28 bölge basit rasgele örneklem yöntemiyle seçilmiştir. Örnekleme, son bir yıl içinde sağlık sorunu görülme sıklığı, 2011 yılında yapılan Mevsimlik Tarım İşçilerinin ve Ailelerinin İhtiyaçlarının Belirlenmesi Araştırması’na göre %54 kabul edilerek %95 güvenirlik ve %5 hata payı ile büyüklüğü bilinmeyen evrene göre 382 MTİ’nin; YTÇ için daha önce yapılmış benzer bir çalışma bulunmadığından son bir yıl içinde sağlık sorunu görülme sıklığı %50 kabul edilerek, %95 güvenirlik ve %5 hata payı ile büyüklüğü bilinmeyen evrene göre 384 YTÇ’nin alınması gerektiği hesaplanmıştır. Katılımcılara araştırıcı tarafından geliştirilen, katılımcıların sosyodemografik özelliklerini, yaşadıkları barınma koşullarını, mesleki durumlarını ve sağlık durumlarını sorgulayan dört bölüm ve toplamda 74 sorudan oluşan anket uygulanmıştır. Bulgular ki-kare testi, t testi ve lojistik regresyon modeliyle analiz edilmiş, p değerinin < 0,05 olması anlamlı olarak değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeler için SPSS 19.0 for Windows paket programı kullanılmıştır.
Bulgular: YTÇ’nin ortalama yaşı 38,9±13,6; MTİ’ninortalama yaşı 30,5±13,5 olarak bulunmuş olup; MTİ, YTÇ’ye göre daha genç bir nüfus dağılımı göstermektedir ve fark anlamlıdır (t=-8,703, p=0,0001). MTİ’nin tamamı büyük oranda muşamba, bez, saz ve kamıştan yapılan çadırlarda yaşamaktadır. Araştırmamızda tarım çalışanlarının günlük ortalama çalışma süreleri 10,4±2,2 saattir. Katılımcıların %86,5’i aylık 1000 TL’nin altında gelir elde etmektedir. Tarım çalışanlarının %60’ı son bir yıl içinde hastalanmış ve %76,2’si doktora gitmiştir. Son bir yıl içinde YTÇ’nin %54’ünün, MTİ’nin %40,5’inin aile hekimine başvurusu olduğu saptanmıştır ve fark YTÇ lehine anlamlıdır (χ2=14,572, p=0,0001). Araştırmamızda son bir yılda sağlık personelinin evde ziyarete gelme oranı %15,4’tür. Çalışmamızda, tarım çalışanlarının cinsiyeti kadın ise özgeçmişinde hastalık öyküsü olasılığının 2,43 katına; son bir sene içinde hastalık geçirmesi olasılığının 1,87 katına çıktığı; mesleki eğitim almayan tarım çalışanlarının özgeçmişinde hastalık olasılığının, alanların 2,02 katı; son bir yıl içersinde hastalanma olasılığının ise 1,97 katı olduğu, tarlada ilaçlama yapanların son bir yılda hastalanma olasılığının, yapmayanların 1,66 katına çıktığı bulunmuştur.
Sonuç:. Araştırmamızda tarım çalışanlarının ve özellikle MTİ’nin oldukça kötü barınma koşullarında yaşadığı, düşük gelirli, uzun saatler boyunca çalışan kişiler konumunda olduğu bulunmuştur. Araştırmamızda; kadınların, mesleki eğitim almamış olanların ve tarlada ilaçlama faaliyetlerinde bulunanların daha fazla hastalandığı belirlenmiştir. Hastalanan tarım çalışanlarının birinci basamak ve gezici sağlık hizmetlerinden yeterince yararlanamadığı saptanmıştır. Tarım çalışanlarının sağlık eğitimi/danışmanlığı hizmetlerinin sunulduğu, uygulanabilir, düzenli-sürekli gezici sağlık hizmetleriyle sağlık düzeylerinin yükseltilmesi gereklidir. Bu hizmetlerin etkin olabilmesi için de barınma, beslenme, eğitim, sosyal güvenlik ve ekonomik sorunların giderilmesi önkoşuldur.
Anahtar Kelimeler: Tarım çalışanları, Sağlık sorunları, Sağlık hizmeti