Bilindiği üzere, 65 yaş ve üzeri kişiler yaşlı olarak tanımlanmaktadır ve her yılın 1 Ekim’i Dünya Yaşlılar Günü olarak kabul edilmiştir.
Teknolojinin gelişmesi ve yaşam koşulların değişmesi ile birlikte dünyada doğurganlık hızı ve ölümler azalmakta, doğuşta beklenen yaşam süresi artmaktadır. Tüm bunlar önemli demografik değişikliklere neden olmakta, yaşlı bireylerin toplum içerisindeki oranını artırmaktadır.
Yeni doğmuş bir birey için yaşaması beklenen ortalama yaşam yılı sayısı olarak tanımlanan "doğuşta beklenen yaşam süresi" Türkiye'de 2021-23 döneminde 77,3 yıl iken 2022-24 döneminde 78,1 yıl (erkete 75,5; kadında 80,7 yıl) olarak açıklanmıştır. Türkiye’de yaşlı nüfusun toplam nüfus içerisindeki oranı 2019 yılında %9,1 iken, 2024 yılında %10,6'ya yükselmiş ve yaşlı nüfus toplam nüfusun %10’undan fazla olduğu için ülkemiz çok yaşlı toplumlar arasında yerini almıştır.
İnsanlar aynı yaşta olsalar bile aynı fiziksel kapasiteye, aynı sağlığa, aynı dış görünüme sahip olmayabilir. Yaşlı bireylerin bir kısmı tüm fiziksel ve zihinsel kapasite gerektiren etkinliklere katılabilirken, bir kısmı giyinme ve yemek yeme gibi temel aktiviteler için bile kapsamlı bakım ve desteğe ihtiyaç duyabilmektedir. Burada sağlıklı yaşlanma kavramı önem kazanmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre sağlıklı yaşlanma; ileri yaşta sağlık/iyilik halini, esenliği mümkün kılan işlevsel yeteneği (fonksiyonel kapasiteyi) geliştirme ve sürdürme süreci olarak tanımlanmaktadır.
Fonksiyonel kapasite, bireyin içsel kapasitesi (hareket, düşünme, algı, hafıza vb. yeteneklerdir ve hastalık, yaralanma gibi faktörlerden etkilenir.), yaşadığı çevrenin özellikleri (ev/iş ortamı, kişiler, kişilerarası ilişkiler, yürürlükteki politika ve programları kapsamaktadır.) ve bunlar arasındaki etkileşimin sağladığı; kişinin ihtiyaçlarını karşılamak, öğrenmek, kararlar almak, ilişkiler kurmak ve sürdürmek ve topluma katkıda bulunmak gibi yeti ve yeteneklerinin bir bütünüdür.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2023 yılında eşi ölmüş yaşlı kadınların oranı, eşi ölmüş yaşlı erkeklerin oranının 4 katıdır. Bu bilgi yaşlı sağlığı konusunda geliştirilecek program ve projelerde cinsiyet faktörünün göz ardı edilmemesi gerektiğini hatırlatmaktadır. Yine TÜİK, 2023 yılında internet kullanan yaşlı erkeklerin oranının %49,8, yaşlı kadınların oranının %32,7 olduğunu açıklanmıştır. Yaklaşık her iki yaşlı erkekten birinin ve her üç yaşlı kadından birinin internet kullandığı düşünüldüğünde, yaşlı bireylere yönelik bilgilendirme ve farkındalık çalışmaları yaparken internetin de önemli bir iletişim aracı olarak kullanılabileceğini ve Merkezi Hekim Randevu Sistemi (MHRS), e-Nabız ile uzaktan sağlık hizmet sunumu gibi dijital sağlık teknolojilerinin yaşlı sağlığını destekleme konusunda önemli bir potansiyele sahip olduğunu göstermektedir.
T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı 2021-2026’da sağlıklı yaşlanma için çok paydaşlı bir yaklaşımla ele alınmak üzere müdahale alanları belirlenmiştir. Eylem Planı’nda yaşlılar için egzersiz, fiziksel aktivite ve rehabilitasyon hizmetlerinin geliştirilmesi; yaşlılara yönelik evde sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi; yaşlılıkta nöropsikiyatrik hastalıklar, yeti yitimi, yaşlı istismarı ve şiddet konularında planlamalar ve etkinlikler yapılması; yaşlılıkta tanı, tedavi ve izleme hizmetlerinin uygun ve etkili işlemesinin sağlanması; sağlık çalışanlarının, sağlık hizmeti verenlerin eğitiminin düzenlenmesi öncelikli müdahaleler; bütün yaşlılar için gıda maddelerine ulaşımın ve yeterli beslenmenin evde bakım hizmetlerinin geliştirilmesi, bakım hizmetlerine tam erişimin sağlanması için paydaş kuruluşlar ile iş birliğinin sağlanması ise destekleyici müdahaleler olarak yer almıştır.
Sonuç olarak, yaşlı sağlığı ve sağlıklı yaşlanma konusundaki çalışmalara hız kazandırmamız, yine yaşlı nüfusun toplum içerisinde oranının artması ile yaşla birlikte görülme sıklığı artan kronik hastalıklara karşı mücadelemizi sürdürmemiz gerekmekte olduğu aşikardır.
“Sağlıkla yaşlanalım, sağlıklı yaş alalım.”
HASUDER Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Çalışma Grubu adına Uzm. Dr. Edanur Köyceğiz tarafından hazırlanmıştır.
Kaynaklar:
https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/healthy-ageing-and-functional-ability İnternet erişim tarihi: 26.09.2025.
https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hayat-Tablolari-2022-2024-54081 İnternet erişim tarihi: 12.09.2025.
Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı 2021-2026
